Gustavus Vermeersch

Geslacht: Man
Vader: Carolus Ludovicus Vermeersch
Moeder: Anna-Theresia Planckeel
Geboren: 20 MEI 1877 Veurne
Overleden: 10 Dec 1924 Aalst
Aantekeningen: Cïeborcn te Veurne op 20 mei 1 8 7 7 ; over-
leden te Aalst op 10 dec. 1924. Zoon van
Carolus Ludovicus (1840-1877), hout-
zager en herbergier, en Anna-Theresia
Planckeel {1835-1912). Enige van de zes
kinderen die de volwassen leeftijd heeft
bereikt. G e h u w d te St.-Michiels in 1899
met Elodie Coart (Gent, 1867-Etterbeck,
1917}.
D r i e maanden na de geboorte v a n G u s -
taaf overleed zijn vader. Z i j n m o e d e r
b l e e f achter in armoede e n v e r d i e n d e
met l a n d b o u w a r b e i d het b r o o d v o o r
haar zoontje en zichzelf. Z o groeide
de j o n g e n o p , veelal alleen, als een t o b -
bende, ziekelijke en m e n s e n s c h u w e
knaap. O p d e lagere school w a s hij e e n
vlijtige leerling, maar v a n verder stu-
deren k o n er met d e m i d d e l e n waar-
over zijn m o e d e r beschikte geen sprake
zijn.
In 1889 w e r d hij telegrambesteller te
V e u r n e . In zijn vrije u r e n s t u d e e r d e hij
F r a n s , later ook D u i t s en E n g e l s . In
1897, na een geslaagd e x a m e n , b e -
n o e m d e M i n i s t e r v a n d e n P e e r e b o o m
h e m tot treinwachter. V . w o o n d e
a c h t e r e e n v o l g e n s te L e d e b e r g en te
S i n t - M i c h i e l s . O m t r e n t d e e e u w w i s s e -
ling b e g o n hij grote belangsteUing te
betonen v o o r literatuur, hij las i n d e
D u i m p j e s u i t g a v e , , D e O o g s t " v a n Stijn
Streuvels, een novelle die o p h e m een
d i e p e i n d r u k m a a k t e e n h e m e r t o e a a n -
z e t t e z e l f t e g a a n s c h r i j v e n . E e n v a n
z i j n e e r s t e v e r h a l e n , „ K a r e i d e G o e d e " ,
w e r d d o o r V i c t o r d e L i l l e i n 1903 a l s
f e u i l l e t o n o p g e n o m e n i n z i j n w e e k b l a d
't Getrouwe Maldci^Jicm. D a t z e l f d e j a a r
p u b l i c e e r d e V . i n Vlaanderen t w e e n o -
v e l l e n „ K l o s j e s , K l o s j e s " , o v e r d e l a a t -
s t e d a g e n v a n e e n b e j a a r d e k a n t w e r k -
s t e r e n , , D e o u d e V i s s c h e r " , o v e r e e n
m a n d i e k r a n k z i n n i g w o r d t w a n n e e r h i j
v e r n e e m t d a t z i j n z o o n o p z e e i s v e r -
d r o n k e n . I n 1904 k w a m b i j G . A . J. v a n
D i s h o e c k t e B u s s u m z i j n t w e e d e l i g e
r o m a n „ D e L a s t " v a n d e p e r s . D e
b a n d v e r s i e r i n g w e r d v e r z o r g d d o o r
H e r m a n T e i r l i n c k . D i e r o m a n i s d e g e -
s c h i e d e n i s v a n e e n z i e l i g e k a n t o o r k l e r k ,
d i e h e t s l a c h t o f f e r w o r d t v a n z i j n s e x u -
e l e b e z e t e n h e i d . Z i j n l e v e n b e s t a a t u i t
e e n e e n t o n i g e a a n e e n s c h a k e l i n g v a n
v e r n e d e r e n d e t o n e l e n , b e s c h r e v e n m e t
s t o ï s c h e g e l a t e n h e i d e n e e n o v e r d r e v e n
a a n d a c h t v o o r h e t d e t a i l . A c h t e r d i e
a a n d a c h t , o p é é n u i t z i c h t v a n h e t l e v e n
t o e g e s p i t s t , l i g t e e n g e v o e l s k l i m a a t g e -
v o r m d d o o r a n g s t e n w a l g i n g , w a a r i n
d e l e v e n s s f e e r v a n h e t l a t e r e e x i s t e n t i a -
l i s m e w o r d t a a n g e k o n d i g d . J a r e n n a h e t
E u r o p e s e m o m e n t e n B u y s s e ' s d e b u u t
i s V . d e m e e s t k o n s e k w e n t e b e o e f e n a a r
v a n h e t n a t u r a l i s m e i n o n z e l e t t e r e n ,
n i e t u i t v o r m v a n n a a p e r i j , m a a r o n d e r
d e i n g e v i n g v a n z i j n w e z e n s a a r d , z i j n
j e u g d e r v a r i n g e n e n z i j n w e r e l d b e s c h o u -
w i n g .
I n 1905 w e r d V . t o t h o o f d t r e i n w a c h t e r
b e v o r d e r d . H i j v e r l i e t S t . - M i c h i e l s e n
v e s t i g d e z i c h t e M o n c e a u - s u r - S a m b r e .
W e l d r a r i c h t t e h i j t e G h a r l e r o i e e n
V l a a m s e B o n d o p , m e t e e n z i e k e n f o n d s
e n e e n b i b l i o t h e e k , w a a r u i t e e n a f d e -
l i n g g r o e i d e v a n h e t A l g e m e e n N e d e r -
l a n d s V e r b o n d e n e e n a l g e m e n e a c t i e
o m d e t i e n d u i z e n d e n V l a a m s e i i i w i j k e -
l i n g e n i n W a l l o n i ë t e v e r e n i g e n . D a t -
z e l f d e j a a r v e r s c h e e n , a l w e e r b i j V a n
D i s h o e c k , M a n n e n w e t t e n " , e e n l a n g e
r o m a n i n t w e e d e l e n o v e r d e u i t b u i t i n g
v a n d e B r u g s e k a n t w e r k s t e r s , w a a r i n
h i j z i c h d u i d e l i j k u i t s p r e e k t v o o r e e n
o m v o r m i n g v a n d e m a a t s c h a p p i j . H e t
w e r k w e r d i n 1906 d o o r d e p r o v i n c i e
B r a b a n t m e t e e n p r i j s v a n 500 F b e -
k r o o n d . H e t w e r d e n v o o r V . j a r e n v a n
o n g e m e e n d r u k k e w e r k z a a m h e i d . H i j
s c h r e e f o n v e r p o o s d , v e r h a l e n , d i e t e n
d e l e o n u i t g e g e v e n z i j n g e b l e v e n , b e -
n e v e n s a r t i k e l s e n b o e k b e s p r e k i n g e n i n
v e r s c h i l l e n d e Z u i d - e n N o o r d - N e d e r -
l a n d s e b l a d e n e n t i j d s c h r i f t e n . Z i j n
V l a a m s e a c t i e v e r g d e v e e l v a n z i j n
k r a c h t e n e n z i j n g e z o n d h e i d l i e t m e e r
d a n e e n s t e w e n s e n o v e r . I n d e z e p e r i o -
d e w a s V . z i c h b o v e n d i e n g a a n i n t e r e s -
s e r e n v o o r h e t s p i r i t i s m e e n h e t g e v o l g
v a n d a t a l l e s w a s e e n z e n u w o v e r s p a n -
n i n g d i e h e m n a a r e e n r u s t i g e r w e r k -
k r i n g d e e d v e r l a n g e n . I n 1908 w e r d h i j
n a a r t n g e l m u n s t e r o v e r g e p l a a t s t . E v e n
r u s t e l o o s a l s v r o e g e r i j v e r d e h i j n u o m
e e n o r g a n i s a t i e v a n d e ' V l a a m s e H o o f d -
w a c h t e r s e n T r e i n w a c h t e r s ' o p t e r i c h -
t e n . Z i j n l a n g e n o v e l l e , , H e t W e d e r -
z i e n " v e r s c h e e n i n d e D u i m p j e s r e e k s
(1909) e n h i j v o l t o o i d e h e t e p o s „ H e t
r o l l e n d e L e v e n " ( 1 9 1 0 ) , b e d o e l d a l s e e n
b c d r i j f s r o m a n o v e r d e s p o o r w e g e n ,
m a a r a l e v e n z e e r u i t g e g r o e i d t o t d e
p s y c h o - a n a l y t i s c h e o n t l e d i n g v a n e e n
i n n e r l i j k o n t w r i c h t e m a n , d i e d o o r
i e d e r e e n v e r l a t e n w a n h o p i g s t e r f t . A c h -
t e r a f b e s c h o u w d w e k t d e r o m a n h e t
v e r m o e d e n d a t d e s c h r i j v e r t o e n r e e d s
o p s o m m i g e o g e n b l i k k e n z i j n d e n k e n e n
h a n d e l e n n i e t v o l l e d i g m e e r o n d e r c o n -
t r o l e h a d . R e k e n i n g h o u d e n d m e t z i j n
v e r d i e n s t e n a l s l e t t e r k u n d i g e w e r d V .
w e g e n s z i j n g e z o n d h e i d s t o e s t a n d e i n d e
1 9 1 0 t e B r u s s e l b e n o e m d a l s h o o f d -
w a c h t e r b i j d e d i e n s t d e r e x p l o i t a t i e
v a n d e s p o o r w e g e n , i n 1 9 1 3 t o t h u l p -
b i b l i o t h e c a r i s b i j h e t M i n i s t e r i e v a n
S p o o r w e g e n e n i n 1 9 1 4 t o t b e a m b t e b i j
d e v e r t a a l d i e n s t . T i j d e n s d e o o r l o g
1 9 1 4 - 1 8 t r a d h i j t o e t o t d e a c t i v i -
s t i s c h e p o l i t i e k e n h o e w e l d a t o g e n -
s c h i j n l i j k t e g e n s t r i j d i g w a s m e t z i j n
b e s c h e i d e n k a r a k t e r , s p r a k e n s c h r e e f
h i j o p e e n v i n n i g e t o o n o m z i j n o p -
v a t t i n g e n t e v e r d e d i g e n e n t e v e r -
s p r e i d e n . I n 1 9 1 7 w e r d h i j b u r e a u c h e f
bij d e V l a a m s e a f d e l i n g v a n h e t M i n i -
s t e r i e v a n W e t e n s c h a p p e n e n K u n s t e n .
E n i g e m a a n d e n l a t e r o n t v i e l h e m z i j n
v r o u w .
In nov. 1 9 1 8 w e c k V . als politiek v l u c h -
t e l i n g naar N e d e r l a n d uit. Hij k o n h e t
er niet g e w o o n w o r d e n e n k e e r d e in
1919 na e e n v o e t t o c h t als schamele
7Averver naar B r u s s e l terug, waar hij
z i c h bij d e politie aangaf. N a e e n v o o r -
lopige hechtenis v a n bijna drie m a a n d
w e r d hij in vrijheid gesteld, maar h a d
g e e n m i d d e l e n v a n bestaan, daar hij uit
zijn a m b t w a s ontzet. D o o d a r m en ziek
was hij v e r p l i c h t werk te aanvaarden
w a a r v o o r h e m een h o n g e r l o o n w e r d b e -
taald. Steeds h e v i g e r w e r d e n d e aanval-
l e n v a n epilepsie waaraan hij sedert zijn
kinderjaren h a d geleden, steeds z w a a r -
m o e d i g e r d e g e m o e d s g e s t e l t e n i s d i e
h e m s c h e p p e n d w e r k onmogelijk maak-
te. In die toestand o n t m o e t t e hij i n 1920
L o u i s e Pelicaen, d i e h e m in zijn laatste
levensjaren alle stoffelijke h u l p v e r l e e n -
d e en z o v e e l mogelijk bijgestaan heeft.
I n 1923 ging hij i n w o n e n bij haar gezin
en o n d e r haar aansporing b e g o n hij een
autobiografisch verhaal te schrijven
, , A a n d e Z e l f k a n t " , dat hij echter niet
v o l t o o i d heeft.
A l l e v e r h o u d i n g e n in acht g e n o m e n
doet V . aan Dostojefski d e n k e n . E e n
d e e m o e d i g samenlijden met de mens is
k e n s c h e t s e n d v o o r b e i d e n . W a t zij n o g
g e m e e n h a d d e n w a s h u n v a l l e n d e ziekte
en h u n bijzondere belangstelling v o o r
eschatalogische e n godsdienstige p r o -
b l e m e n , alsook d c liefde v o o r h u n volk.
H e t w e r k van V . g e t u i g t v a n een b e w o n -
d e r e n s w a a r d i g e aanleg, d i e door g e m i s
v a n concentratie e n taalbeheersing niet
tot volle o n t p l o o i i n g is k u n n e n k o m e n .
Erfelijk belast m e t een ongeneeslijke
z w a a r m o e d i g h e i d e n e e n o n v e r h e l p -
baar eenzaamheidsbesef, heeft hij wel de
wilskracht g e t o o n d o m i n t w i n t i g jaar
ontzaglijk v e e l te schrijven, maar een
r u i m deel v a n dat w e r k is niet voltooid
o f is, bij g e b r e k aan een u i t g e v e r d i e
het risico aandurfde, in handschrift b l i j -
ven l i g g e n . N i e t t e m i n is V . m e t C y r i c l
B u y s s e o n z e m e r k w a a r d i g s t e naturalist
die door d e g e d a c h t e n i n h o u d e n d e e x i -
stentialistische w a n h o o p s s f e e r v a n zijn
w e r k o p zijn tijd v o o r u i t is g e w e e s t .
Lit. : A K C I H I E F E N M U S E U M V A N H E T V L A A M S E
C U L T U U R L E V E N A N T W E R P E N ; i c o n o g r a f i s c h e
t l o c u m c n t u t i c ; C i . V E R M E E R S C H , I e t s o v e r
m i j n L e v e n , i n : De gulden Winckel, m e i 1 9 0 7 ;
- L . B A E K E L M A N S , G u s t a a f V e r m e e r s c h , g e -
v o l g d d o o r P r o e v e c e n e r B i b l i o g r a p h i e d e r
W e r k e n v a n G u . s t a a f V e r m e e r s c h , ï n : V / . Ar-
beid, j a n . 1 9 2 5 ; - R . D E C N E U D T , I n M c m o -
r i a m G u s t a a f V e r m e e r s c h , i n Nieuwe Rolter-
damsche Courant, 1 4 n o v . 1 9 2 5 ; - A . C L A I J D E T ,
G u s t a a f V e r m e e r s c h . D c wilde R o o s , P a r i j s -
B r u s s e l , 1 9 3 5 ; - L . P . B O O N , G u s t a a f V e r -
m e e r s c h . M o n o g r a t ï e ë n o v e r V l a a m s e L e t t e r -
k u n d e , B r u s s e l , 1 9 6 0 ; - F . L E C L A I R , B i b l i o -
grafie v a n c n o v e r G u s t a a f V e r m e e r s c h . A n t -
w e r p e n , 1 9 6 5 ( P r o e f s c h r i f t M i d d e l b a r e S c h o o l
v o o r O p l e i d i n g v a n B i b l i o t h e e k - , A r c h i e f - , e n
M u s e u m p e r s o n e e l ) .
A . D E M E D T
Nationaal Biografisch Woordenboek, deel 4

Gezin 1

Huwelijkspartner: Elodie Coart geb. 1867 overl. 1917
Huwelijk: 1899 St.-Michiels